Kraków - tablica pamiątkowa procesu krakowskiego z 1947 r.
- Szczegóły
- Utworzono: środa, 22, październik 2014 18:21
- Poprawiono: niedziela, 15, styczeń 2017 21:17
- Opublikowano: środa, 22, październik 2014 18:21
- Odsłony: 4368
Kraków - tablica pamiątkowa procesu krakowskiego z 1947 r.
Położenie: Na budynku Instytutu Nauk Geologicznych PAN
ul. Senacka 1
Rok: 10 IX 2007
Napis: W TYM BUDYNKU/ 10 WRZEŚNIA 1947 R./ W POKAZOWYM PROCESIE/ KRAKOWSKIM/ ZOSTALI SKAZANI/ PRZEZ KOMUNISTYCZNY/ WOJSKOWY SĄD REJONOWY/ PRZYWÓDCY I DZIAŁACZE/ POLSKIEGO STRONNICTWA/ LUDOWEGO I ZRZESZENIA/ WOLNOŚĆ I NIEZAWISŁOŚĆ/ W 60 ROCZNICĘ PROCESU/ TABLICĘ WMUROWANO/ Z INICJATYWY INSTYTUTU/ PAMIĘCI NARODOWEJ/ I TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ/ MUZEUM/ WINCENTEGO WITOSA/ W WIERZCHOSŁAWICACH/ 10 WRZEŚNIA 2007 R./ PSL/ STANISŁAW MIERZWA/ KAROL BUCZEK/ MIECZYSŁAW KABAT/ JERZY KUNCE/ KAROL STARMACH/ WIN/ FRANCISZEK NIEPOKÓLCZYCKI/ EDWARD BZYMEK - STRZAŁKOWSKI/ ALOJZY KACZMARCZYK JAN KOT/ MIROSŁAW KOWALSKI/ WIKTOR LANGNER HENRYK MÜNCH/ JÓZEF OSTAFIN STEFAN RALSKI/ WALERIAN TUMANOWICZ/ TADEUSZ WILCZYŃSKI
Stanisław Mierzwa (27 I 1905 - 10 X 1985 w Krakowie), urodził się w Biskupicach Radłowskich. W 1934 ukończył prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Występował jako obrońca w procesach uczestników Wielkiego Strajku Chłopskiego. W 1940 r. wszedł w skład podziemnego Krakowskiego Komitetu Międzypartyjnego z ramienia SL. Aresztowany przez NKWD, wywieziony na Łubiankę, sądzony w procesie szesnastu, w którym został skazany na 4 miesiące więzienia. Zwolniony w sierpniu 1945. Ponownie aresztowany przez UB i skazany w 1947 na 10 lat więzienia. Wyrok na mocy amnestii obniżono do 7 lat. W 1953 wyszedł na wolność. W latach 1956–1975 pracował jako adwokat w Krakowie.
Karol Buczek (26 X 1902 - 6 VII 1983), urodził się w Kaszowie. W 1920 r. zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego i walczył w 2 pułku Brygady Strzelców Syberyjskich. Studiował historię i geografię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1928 uzyskał doktorat, a w 1936 habilitację. Od 1934 był członkiem Stronnictwa Ludowego. Początkowo pracował w Bibliotece Książąt Czartoyrskich, jednak na skutek różnic politycznych został z niej usunięty. 1 IX 1939 r. objął posadę wicedyrektora Archiwum Miasta Warszawy. Szybko zaangażował się w działalność konspiracyjną. Przez wiele miesięcy samodzielnie redagował pismo „Myśl i Czyn” oraz czasopismo „Za pługiem”. Jednocześnie wykładał w Krakowie na tajnych kursach UJ historię i geografię historyczną Polski. W 1945 r. został redaktorem tygodnika "Piast". Aresztowany 17 IX 1946 z przyczyn politycznych został skazany rok później na 15 lat więzienia i 5 lat pozbawienia praw obywatelskich. Został zwolniony z więzienia w 1954 ze względu na gruźlicę, a w 1956 zawieszono mu karę na 2 lata. W tym samym roku został zastępcą profesora, a w II 1957 profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Historii PAN. W 1962 r. nominację profesorską uczonemu zablokował I sekretarz Komitetu Centralnego PZPR – Władysław Gomułka. Uzyskał ją dopiero w 1972.
Mieczysław Kabat ps. "Chmura", "Śliwa" (20 X 1911 - 10 II 1982),urodził się w Miechowicach Małych. Ukończył szkołę powszechną w Sikorzycach, potem uczęszczał do gimnazjum w Tarnowie, gdzie w 1931 otrzymał świadectwo dojrzałości. Od 1930 był członkiem Związku Młodzieży Wiejskiej. W latach 1932-1933 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie i 17 Pułku Piechoty w Rzeszowie. We IX 1939 r. walczył w składzie 156 Pułku Piechoty. Od wiosny 1943 do stycznia 1945 był szefem sztabu VI Krakowskiego Okręgu BCh. Od 1946 był II sekretarzem, a następnie I sekretarzem Zarządu PSL Małopolska i Śląsk oraz prezesem ZW ZMW "Wici". 11 XI 1946 r. został zatrzymany przez Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, a następnie skazany na karę 6 lat więzienia oraz utratę praw na okres lat 3 i przepadek mienia. Został zwolniony w listopadzie 1952. Zmarł w Krakowie.
Jerzy Kunce (? - ?), Jerzy Kunce, działacz PSL, skarbnik Funduszu Oświatowego im. śp. Wincentego Witosa. W procesie uniewinniony i po jego zakończeniu zwolniony z aresztu.
Karol Starmach (22 IX 1900 - 2 III 1998), urodził się w Mszanie Dolnej. Brał udział w obronie Lwowa i wojnie polsko - bolszewickiej. Był wybitnym hydrobiologiem. W latach 1921–1925 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, równolegle (1923–1924) w Studium Wychowania Fizycznego zdobył uprawnienia do nauczania WF. Został aresztowany przez Niemców podczas Sonderaktion Krakau. Był więziony w Sachsenhausen i Dachau. Został zwolniony w III 1940 r. Jako wykładowca uczestniczył w tajnych kompletach dla studentów UJ. Aktywnie działał w konspiracyjnych strukturach Polskiego Państwa Podziemnego (Okręgowe Biuro Oświaty i Kultury w Krakowie) i Stronnictwa Ludowego „Roch”. Po wojnie wstąpił do PSL, zostając następnie przewodniczącym grodzkiego koła tej partii w Krakowie. Został radnym Krakowa. Podczas procesu krakowskiego został skazany na 10 lat więzienia i 5 lat utraty praw obywatelskich. Przetrzymywany był w areszcie mokotowskim i więzieniu we Wronkach. W V 1950 r. został zwolniony.
Franciszek Niepokólczycki, pułkownik (27 X 1900 - 11 VI 1974), urodził się w Żytomierzu. Od XI 1918 r. był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej w Żytomierzu. Podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 walczył w oddziałach partyzanckich jako zastępca dowódcy oddziału. W Wojsku Polskim służył od 1922 w 10 Pułku Saperów w Przemyślu i 3 Batalionie Saperów w Wilnie. Brał udział w wojnie obronnej 1939 jako dowódca 60 Batalionu Saperów, w składzie Armii „Modlin”. Po upadku Polski działał w konspiracji. W 1940 r. został dowódcą Związku Odwetu ZWZ, zajmującego się walką bieżącą i sabotażem. Współorganizował następnie Kedyw Armii Krajowej, a w roku 1943 został zastępcą komendanta Kedywu. Walczył w powstaniu warszawskim jako szef Wydziału Saperów Oddziału III Komendy Głównej AK, w stopniu pułkownika. Po kapitulacji powstania trafił do niewoli i do stycznia 1945 przebywał w Oflagu II C Woldenberg. Po powrocie do Polski zaangażował się w działalność konspiracyjną przeciwko władzom komunistycznym. Od I 1946 r. prezes II Zarządu WiN. Został aresztowany 22 VIII 1946 w Zabrzu i poddany długiemu śledztwu. 10 IX 1947 r. został skazany na trzykrotną karę śmierci. Odmówił zwrócenia się o łaskę do Bolesława Bieruta, jednak karę zamieniono mu najpierw na karę dożywotniego pozbawienia wolności, a następnie 12 lat pozbawienia wolności. Był więziony we Wronkach i Szczecinie. Został zwolniony 22 XII 1956. Zmarł w Warszawie.
Edward Bzymek - Strzałkowski (12 X 1912 - 1980), urodził się w Wymysłowie koło Opatowa. W kampanii wrześniowej brał udział jako ochotnik w szeregach samodzielnego baonu piechoty z Hrubieszowa. Przedostał się na Węgry, skąd po przeszkoleniu powrócił do kraju. Od I 1940 działał w wywiadzie Okręgu Kraków ZWZ. Następnie został szefem kontrwywiadu ZWZ w Krakowie. Później był także szefem Brygad Wywiadowczych. Od wiosny 1945 do VIII 1946 r. na terenie Obszaru Południowego pełnił funkcję szefa BW, podporządkowanych kolejno organizacji NIE, Delegaturze Sił Zbrojnych oraz WiN. Został aresztowany 22 VIII 1946 r. Był torturowany, podczas przesłuchania wyskoczył z okna doznając złamania obu rąk i nogi. Został skazany na karę śmierci, zamienioną później na 15 lat więzienia. po wyroku był więziony we Wronkach, Poznaniu i na Mokotowie w Warszawie. Został zwolniony w 1956 r.
Alojzy Kaczmarczyk (31 V 1896 - 13 XI 1947), urodził się w Paczółtowicach. Od 1913 r. był członkiem Związku Strzeleckiego. Był żołnierzem IV batalionu I Brygady, a następnie 5 Pułku Piechoty Legionów. W 1919 r. mianowany podporucznikiem i przydzielony do batalionu zapasowego 5 Pułku Piechoty Legionów. W jego składzie odbył kampanię lat 1919-1920, za którą został kilkukrotnie odznaczony. W 1928 r. został naczelnikiem jednego z wydziałów urzędu wojewódzkiego w Wilnie, potem był starostą białostockim, wołkowyskim i suwalskim, a następnie wicewojewodą stanisławowskim i nowogródzkim. W 1937 r. został starostą puławskim. W 1939 r. został przez okupantów niemieckich aresztowany i osadzony na zamku lubelskim. Zwolniony w I 1940 roku, wyjechał do Krakowa, gdzie podjął pracę jako księgowy sklepu. W tym samym roku rozpoczął działalność konspiracyjną, otrzymując stopień majora. W 1943 roku został awansowany do stopnia podpułkownika i objął stanowisko szefa wydziału wojskowego Okręgu Kraków Armii Krajowej. Latem 1944 r. roku przebywał w Warszawie, po upadku powstania jako cywil został wywieziony do Gross-Rosen, a następnie Mauthausen-Gusen, gdzie był więziony do końca wojny. W 1945 r. został członkiem WiN. We wrześniu 1946 roku został aresztowany i rok później skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 13 XI 1947 r. w więzieniu przy ul. Montelupich przez rozstrzelanie.
Jan Kot (28 X 1906 - 12 VII 1992), urodził się w Wygnance koło Czortkowa. Ukończył historię na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie. Podczas studiów aktywnie uprawiał pływanie i wkrótce zaczął odnosić duże sukcesy w tej dyscyplinie, jako zawodnik AZS Lwów. Był wielokrotnym rekordzistą i mistrzem oraz wicemistrzem Polski na dystansach 100, 200, 400 i 1500 metrów stylem dowolnym a także w sztafetach. Przez wiele lat bronił barw Cracovii w drużynie piłki wodnej. Jako nauczyciel pracował w Olkuszu, a od 1934 r. w bocheńskim gimnazjum uczył historii i przysposobienia wojskowego. We IX1939 roku jako oficer walczył w 156. pułku piechoty Armii "Kraków". Później wstąpił do Związku Walki Zbrojnej, a potem Armii Krajowej w krakowskim zgrupowaniu "Żelbet". Po zakończeniu wojny członek Organizacji "NIE" a od IX 1945 roku należał do ścisłego kierownictwa WiN. Jednocześnie był instruktorem Studium Wychowania Fizycznego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jako kierownik Biura Studiów WiN uczestniczył w opracowaniu Memoriału polskiego ruchu oporu do Rady Bezpieczeństwa ONZ. Został aresztowany 24 VIII 1946 i w procesie krakowskim skazany na karę śmierci, zamienioną na dożywotnie więzienie. Został wypuszczony dopiero w wiosną 1957 r. Szykanowany nie mógł podjąć pracy w szkole. Pracował w Miejskim Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Bochni oraz w rejonie Eksploatacji Dróg Publicznych. W 2000 r. jego imieniem nazwano krytą pływalnię w Bochni.
Mirosław Kowalski (? - ?), urodził się w Kluczach. Zastępca kierownika pionu propagandy Brygad Wywiadowczych WiN. Po wojnie ukończył studia prawnicze. Był redaktorem pisma "Informator". Został skazany na dożywocie, został zwolniony w 1957 r.
Wiktor Langner (11 III 1906 - 1985), urodził się w Szczercu koło Lwowa. Grafik, malarz, wybitny twórca ekslibrisów. Podczas okupacji wydał konspiracyjnie swą tekę “Ekslibrisowe grzechy”. Uczestniczył w kampanii wrześniowej, podczas okupacji członek ZWZ i AK.
Henryk Münch ( 11 I 1906, Zawiercie – 10 I 1968, Kraków), urodził się w Zawierciu. W 1928 r. ukończył historię i geografię na UJ i w tym samym roku rozpoczął pracę w Archiwum Akt Dawnych Miasta Krakowa W 1932 r. uzyskał stopień doktora filozofii UJ. Po wybuchu wojny, w 1939 r. został przydzielony do wojskowego Biura Cenzury. Podczas okupacji nadal pracował w Archiwum Akt Dawnych Miasta Krakowa. Przyczynił się do ochrony zbiorów archiwalnych przed zniszczeniem lub zagrabieniem przez Niemców. W 1941 r. został zaprzysiężony do ZWZ – AK pod ps. „Mnich”, gdzie działał do chwili jej rozwiązania 19 I 1945 r. W VI 1945 r. wznowił pracę konspiracyjną w Brygadach Wywiadowczych, które wkrótce weszły do Zrzeszenia WiN. Został aresztowany 28 VIII 1946 r. Został skazany na 15 lat więzienia. Karę odbywał w więzieniach przy ul. Montelupich w Krakowie, we Wronkach, w Warszawie-Mokotowie oraz Sieradzu. Wyszedł na wolność 28 VIII 1956 r., po odsiedzeniu 10 lat. Po wyjściu z więzienia Henryk Münch zatrudnił się w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa, był kustoszem i m.in. kierownikiem działu naukowo-wydawniczego. W III 1961 r. habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim i do 1966 r. prowadził zajęcia z urbanistyki na tamtejszym wydziale archeologii.
Józef Ostafin (7 III 1894 - 13 XI 1947), urodził się w Sułkowicach. Jako ochotnik wstąpił do II Brygady Legionów, w której walczył w kampanii karpackiej, na Bukowinie i Wołyniu. Później, po rozwiązaniu Legionów, wcielono go do wojska austriackiego. Następnie wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. Brał także udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po jej zakończeniu ukończył Akademię Rolniczą w Dublanach. Był jednym z uczestników III powstania śląskiego. Dwukrotnie został wybrany na posła Sejmu RP. Po wybuchu II wś został aresztowany przez Rosjan we Lwowie. Po zwolnieniu przeniósł się do Krakowa, gdzie rozpoczął działalność konspiracyjną. W 1941 r. wstąpił do ZWZ, następnie Armii Krajowej. W 1944 trafił do organizacji NIE, w której wkrótce został zastępcą komendanta obszaru krakowskiego.Po zakończeniu wojny był członkiem organizacji WiN. po aresztowaniu skazany na karę śmierci i stracony w więzieniu Montelupich w Krakowie.
Stefan Ralski (1913 - 1984)
Walerian Tumanowicz (1 III 1894 - 13 XI 1947), urodził się w Rusbanilii (w Banila pe Ceremus na Bukowinie). Do gimnazjum uczęszczał w Czerniowcach. Maturę zdał we Wieniu. czył Tam też ukończył kurs abiturientów na Akademii Handlowej. W 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich. Służył w 3. pułku piechoty Legionów. Brał udział w jego frontowych walkach. Od 1918 r. był oficerem służby stałej Wojska Polskiego. Brał udział w szeregach 3. pułku piechoty Legionów w wojnie polsko - ukraińskiej w 1919 r., oraz w wojnie polsko - bolszewickiej w 1920 r. Po wojnie ukończył studia na Akademii Handlowej we Lwowie. Ukończył również szkołę oficerską. Służył w Wilnie, Rykontach, Trokach i Białymstoku. Przed wybuchem II wojny światowej został awansowany na stopień majora. We IX 1939 r. dowodził początkowo I batalionem 146. pułku piechoty, a pod koniec kampanii dowodził I batalionem odtworzonego 43. pułku piechoty w Kombinowanej Dywizji Piechoty gen. Jerzego Wołkowickiego. W Krakowie nawiązał kontakt ze Służbą Zwycięstwu Polski, a następnie ze Związkiem Walki Zbrojnej. Od 1940 r. był organizatorem i pierwszym inspektorem Inspektoratu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej Mielec, gdzie zamieszkał. W połowie 1945 r. został szefem komórki „Z” Obszaru Południowego Delegatury Sił Zbrojnych. Po jej rozwiązaniu działał w Zarządzie Obszaru Południowego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Został aresztowany 22 X 1946 r. w Krakowie. Został skazany na karę śmierci. Stracono go w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich.
Tadeusz Wilczyński (12 III 1918 - 20 I 1970), urodził się w Bochni. Uczestnik kampanii wrześniowej. Po wojnie utrzymywał kontakty ze współpracownikami ambasady USA w Polsce. W III 1946 r. został zwerbowany do pracy w wywiadzie WiN. Po aresztowaniu został skazany na 12 lat więzienia, złagodzoną później do 8 lat. Został zwolniony w 1951 r. Zmarł w Krakowie.
Źródła:
- http://ipn.gov.pl/strony-zewnetrzne/wystawy/proces_krakowski/html/plansza34d.html
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Karol_Starmach
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Mierzwa
- http://nowa.gazeta.liszki.pl/index.php/wydanie-2012/pazdziernik-2012/162-karol-buczek--naukowiec-i-polityk
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Mieczys%C5%82aw_Kabat
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Franciszek_Niepok%C3%B3lczycki
- http://www.krakowianie1939-56.mhk.pl/pl/archiwum,1,edward-bzymek-strzalkowski,4651.chtm
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Alojzy_Kaczmarczyk
- http://www.wikipasy.pl/Jan_Kot
- http://www.spolkusz.internetdsl.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=564&Itemid=59
- http://www.artlist.pl/Strona_g%C5%82%C3%B3wna/Biogramy/2261-Langner_Wiktor_Zbigniew_%281906-1985%29.html
- http://ocalicpamiec.mhk.pl/portfolio/henryk-munch/
- http://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Ostafin
- http://fundacjaormianska.pl/walerian-tumanowicz-o-nierz-wykl-ty/
- http://krakowianie1939-56.mhk.pl/pl/archiwum,1,tadeusz-jan-wilczynski,5105.chtm
