Dębica - cmentarz wojskowy

  • Drukuj
Szczegóły
Utworzono: poniedziałek, 18, sierpień 2025 12:11
Poprawiono: poniedziałek, 18, sierpień 2025 20:28
Opublikowano: środa, 30, listopad -0001 00:00
Odsłony: 266

Dębica - cmentarz wojskowy

Położenie: Dębica, województwo podkarpackie.
Nieopodal cmentarza miejskiego (do 2021 parafialnego) ul. Cmentarna

Na jego terenie znajduje się 298 mogił indywidualnych i 7 zbiorowych. Kryją one szczątki nie tylko ofiar wojny, lecz także osób zmarłych w innych okresach historycznych. Mogiły mają przeważnie formę obramowania wypełnionego ziemią. Na szczycie poduszka z niewysokim, ozdobnym metalowym krzyżem. W 1990 r. cmentarz został wpisany do rejestru zabytków. Część niezagospodarowana to miejsce, w którym spoczywały zwłoki żołnierze Wehrmachtu, które w późniejszym czasie zostały ekshumowane.

Po prawej stronie cmentarza ustawiono pomnik na cokole,  na licu umieszczono kamienną tablicę inskrypcyjną.

Napis: PAMIĘCI OFIAR Z I WOJNY ŚWIATOWEJ/ ORAZ WALK O NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI/ MIESZKAŃCY MIASTA DĘBICY/ ANDREJEWSKI PIOTR/ ARIDSYJEWSKI PIOTR/ BAZANOWSKI JÓZEF/ BOHOSIEWICZ JERZY/ BRYDA FRANCISZEK/ CIERPIAŁA JAN/ CINLIŃSKI FRANCISZEK/ CZERWAK PIOTR/ DOMAŃSKI MIECZYSŁAW/ DUCZKOWSKI ADAM/ DUNIN – BORKOWSKI JÓZEF/ FARTAŁÓW JUSTYN/ FORTATÓW JUSTYN/ FRAMCZYK FRANCISZEK/ FRASZKIEWICZ WŁADYSŁAW/ FROMBACH FILIP/ FUCZKOWSKI ADAM/ GIL FRANCISZEK/ GODŁOWSKI LUDWIK/ GRANOWICZ WAWRZYNIEC/ GWÓŹDŹ WOJCIECH/ JOFFER ALEKSANDER/ KLOSZER WŁADYSŁAW/ KOBLAK BOLESŁAW/ WIELGUS WOJCIECH/ KOTLARZ JAN/ KOWACZ MATYS/ KOŻUCHOWSKI ALEKSANDER/ KRUK JÓZEF/ KUCIŃSKI FRANCISZEK/ KURYCKI JAN/ KUTRZEBA PIOTR/ LABAK JAKUB/ ŁAZARSKI PIOTR/ ŁUCZAK JÓZEF/ MACIEJOWSKI WŁADYSŁAW/ MAJK WASYL/ MAJKA JAN/ MAJKCZAK ANTONI/ MARKOWSKI JAN/ MATUSZAK JÓZEF/ MATUSZKIEWICZ STANISŁAW/ MAZUR JAN/ MAZURKIEWICZ FRANCISZEK/ MISIARA MARCIN/ MITAHEDINÓW MOHAMED/ NOWAK STANISŁAW/ PALA JAN/ PIALIN DANIEL/ PIECHOCKI JÓZEF/ PIEPRZNY JAN/ POŁCI ANTONI/ RAJTAR ANDRZEJ/ RAMOLLO GIORLOTTO/ SAJDUK JÓZEF/ SEPELENKO ZAKAR/ SMOLAK JÓZEF/ STASICKI STANISŁAW/ STAWARSKI JAN/ STRUG TEODOR/ SZAFRAN DIMITR/ SZAJDUK JÓZEF/ SZEBTYN JAN/ SZELA IGNACY/ SZOCKI JÓZEF/ SZYNOSEK STANISŁAW/ ŚLESEK IGNACY/ ŚLESIŃSKI STANISŁAW/ TOPOROWSKI WŁADYSŁAW/ WIŚNIEWSKI FELIKS/ WRÓBEL ALEKSANDER/ ZANYCKI KAZIMIERZ/ ZIELIŃSKI PIOTR

 

b_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj15.jpg

 

Znajduje się tu także pomnik żołnierzy AK, BCh i ludności cywilnej poległej w czasie II wś

Napis: 1939/ ARMIA/ KRAJOWA/ 1945

Napis: PAMIĘCI ŻOŁNIERZY/ WOJSKA POLSKIEGO/ ARMII KRAJOWEJ/ BATALIONÓW CHŁOPSKICH/ ORAZ LUDNOŚCI CYWILNEJ/ POLEGŁYCH W WALCE/ O NIEPODLEGŁOŚĆ/ W LATACH 1939 – 1945

Napis: 54 ZAKŁADNIKÓW/ ROZSTRZELANYCH/ PRZEZ HITLEROWCÓW/ 2. II 1944 W DĘBICY/ BABICZ JAN – CHECHŁY/ BABICZ JÓZEF s. JÓZEFA/ BARAN JÓZEF Z OKONINA/ CHOJNICKI STANISŁAW/ DEPOWSKI JÓZEF/ DEPOWSKI STANISŁAW/ KRÓL JÓZEF Z TARNOWA/ MACIOŁEK KAZIMIERZ/ MATUSZKIEWICZ STANISŁAW/ PAŚKO STANISŁAW/ PODJASEK JAN/ POTRAWA ANDRZEJ/ PRZYWARA WŁADYSŁAW/ RACHWAŁ WŁADYSŁAW/ STACHNIK MICHAŁ/ SROKA WŁADYSŁAW/ SZPARA STANISŁAW/ SZYDŁOWSKI LUDWIK/ WOŹNY ANDRZEJ/ WOŹNY JÓZEF/ ŻUREK JÓZEF/ WOŹNY JAN – OKONIN/ WOŹNY FRANCISZEK/ CZARNIK STANISŁAW/ KRZYWONOS JÓZEF/ NOWAKOWSKI FELIKS/ 27 OSÓB NIEZNANYCH

Napis: 28 ŻOŁNIERZY/ POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO/ ZWIĄZKU WALKI ZBROJNEJ/ ARMII KRAJOWEJ/ BATALIONÓW CHŁOPSKICH/ ZRZESZENIA WOLNOŚĆ I NIEZAWISŁOŚĆ/ STRACONYCH W LATACH 1940 – 1953/ TOWARNICKI ARTUR/ SKWIRUT MARIAN/ DIERŻA STANISŁAW/ PASIECZNIK EDMUND/ LODA JAN st. sierż./ STANKOWSKA HALINA/ MYSONA WŁADYSŁAW/ TOPIJ ALEKSANDER/ RZESZUTKO JAN/ GAWRYŚ TADEUSZ/ SKRZYPEK JÓZEF/      WÓJCIK KAZIMIERZ/ ĆWIK ANTONI/ KACZOR JAN/ DREWNIAK ZBIGNIEW/ NOWACKI FRANCISZEK/ MĄDRO ALEKSANDER/ KÖHL ANDRZEJ/ LAZAROWICZ ADAM/ CHMIEL KAROL/ 8 NN ŻOŁNIERZY AK/ POLEGŁYCH W AKCJI BURZA/ W LASACH BRACIEJOWEJ/ GĘBICZYNY, GOŁĘCZYNY/ I POŁOMII W 1944 R.

Napis: 46 ŻOŁNIERZY/ WOJSKA POLSKIEGO/ POLEGŁYCH WE WRZEŚNIU/ 1939 R. / W BĘDZIEMYŚLU I KLĘCZANACH/ BARAN JAN/ CIASTOŃ ANTONI/ FRANKIEWICZ WŁADYSŁAW/ GALLUS WOJCIECH/ GRĄDZIELOWSKI JAN/ JAOWRSKI WŁODZIMIERZ/ JUSZCZYK ALEKSANDER/ KADAMUS/ KOGUT PIOTR/ KUPIEC JAN/ KUPIEC STANISŁAW/ NAPIÓRKOWSKI ZBIGNIEW/ PACUŁA ALEKSY/ PAŚKO STANISŁAW/ PIWODA/ SETKIEWICZ STANISŁAW/ SKOWRON STANISŁAW/ SKOWRON WŁADYSŁAW/ SZAREK FRANCISZEK/ 27 OSÓB NIEZNANYCH

Napis: 100 ZAKŁADNIKÓW/ Z RZESZOWA ROZSTRZELANYCH/ PRZEZ HITLEROWCÓW/ 27 II 1940/ W LESIE KOŁO LUBZINY/ mjr BARTOSIK WŁADYSŁAW/ DZIĘGIELEWSKI SZYMON/ FRĄC FRANCISZEK/ FRYZ FRANCISZEK/ FUDALI WŁADYSŁAW/ JAGIEŁŁO ANDRZEJ/ KOZNER STANISŁAW/ KAPELAŃSKI JAN/ KLUZ AUGUSTYN/ KOWALKI STANISŁAW/ KAWECKA ELEONORA/ KUSEK WOJCIECH/ LISOWSKI STANISŁAW/ MAJKA ZBIGNIEW/ MAŁECKI FRANCISZEK/ MIELCZAREK JÓZEF/ MOTYKA TADEUSZ/ NATOŃSKI WŁODZIMIERZ/ OWSIANY WIKTOR/ POLAK MARIAN/ PIASKOWSKI FRANCISZEK/ PIETRAS MIECZYSŁAW/ PISULA WOJCIECH/ PISULA ZOFIA/ PRÓCHNICKI JÓZEF/ PUSZKAREWICZ MARIAN/ PYTKO TOMASZ/ SIECZKOWSKI STANISŁAW/ SZCZEPANIK MARIANNA/ SZCZEPANIK JAN/ SZYMANOWSKI STANISŁAW/ TEJCHERT BRONISŁAW/ TRYBUŁA ZDZISŁAW/ inż. URBAN TADEUSZ/ USZYŃSKI STANISŁAW/ WIECZORKIEZ HIERONIM/ WYBRANIEC WOJCIECH/ WYŻGA PIOTR/ DUREK ZBIGNIEW/ 61 OSÓB NIEZNANYCH

Napis: Ziemia/ z miejsc straceń/ ofiar faszyzmu/ powiatu dębickiego

Napis: INSYGNIA/ WYKONANE Z MASY PLASTYCZNEJ/ KOPIA SKRADZIONYCH INSYGNIÓW/ Z BRĄZU

 

b_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj8.jpgb_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj9.jpgb_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj10.jpgb_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj11.jpg

 

oraz pomnik Sybiraków.

Napis: GRÓB SYMBOLICZNY/ ZAMORDOWANYCH I ZMARŁYCH/ POLAKÓW – ZESŁAŃCÓW/ NA SYBIR/ 1939 – 1946

Napis: CZY UMRZEĆ NAM PRZYSZŁO WŚRÓD BOJU/ CZY W TAJGACH SYBIRU NAM ZGNIĆ/ Z TRUDU NASZEGO I ZNOJU,/ POLSKA POWSTAŁA BY ŻYĆ

Napis: „ A JEŚLIBY O NICH ZAPOMNIAŁ,/ TY BOŻE NA NIEBIE ZAPOMNIJ O MNIE.”/ /A. MICKIEWICZ/

Napis: W 1940 r./ NA SYBIR/ NAS ZESŁALI/ KRASNOJARSK/ ARCHANGIELSK/ NOWOSYBIRSK/ OMSK/ IRKUCK/ PECZORA/ WORKUTA/ TOMSK
KAZACHSTAN/ NARYMSKI KRAJ/ AŁTAJSKI KRAJ
MAGADAN/ NORYLSK
SYBIR/ KATYŃ/ CHARKÓW/ MIEDNOJE

b_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj18.jpgb_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj19.jpgb_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj20.jpgb_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj21.jpg

 

Pozostałe tablice:

Napis: STO/ OFIAR TERRORU/ HITLEROWSKIEGO/ ZAMORDOWANYCH/ W 1940 W LUDZINIE

 

b_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj5.jpg

 

Napis: PIĘĆDZIESIĄT CZTERY/ OFIAR TERRORU/ HITLEROWSKIEGO/ ZAMORDOWANYCH/ W DNIU 2.II.1944 W DĘBICY

 

b_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj7.jpg

 

Napis: CZTERECH NIEZNANYCH/ PARTYZANTÓW AK/ POLEGŁYCH W 1944R./ W LESIE WOLICA

Napis: CZTERECH NIEZNANYCH/ PARTYZANTÓW AK/ POLEGŁYCH W 1944R./ W LESIE POŁOMEJI

Napis: NIEZNANY/ PARTYZANT AK/ POLEGŁ W 1944R./ W GOŁĘCZYNIE

Napis: CZTERECH NIEZNANYCH/ PARTYZANTÓW AK/ POLEGŁYCH W 1944R./ W LESIE „STOMILU”

Napis: CZTERY/ OFIARY TERRORU/  HITLEROWSKIEGO/ PIĘKOSIOWIE I JASIŃSCY

Napis: TRZYDZIEŚCI SIEDMIU/ NIEZNANYCH/ ŻOŁNIERZY W.P./ POLEGŁYCH W 1939R./ W KLĘCZANACH

i kilka innych.

Znajdują się tu groby, bądź mogiły symboliczne, m.in. następujących osób:

Józef Lutak (9 II 1909 - 20 VIII 1944), urodził się w Słocinie koło Rzeszowa. Ukończył Państwowe Seminarium Nauczycielskie w Rzeszowie. W 1939 r. został mianowany na porucznika rezerwy. Pracował dorywczo w zawodach niezwiązanych z edukacją bądź zastępował nauczycieli szkół powszechnych, w 1938 r. został nauczycielem Szkole Powszechnej w Błażowej. W czasie walk kampanii wrześniowej dostał się do niewoli, skąd w X 1939 r. uciekł. Od samego początku przystąpił do tworzenia konspiracji w południowej części powiatu rzeszowskiego, początkowo w szeregach SZP, następnie ZWZ (został dowódcą placówki Błażowa w Obwodzie ZWZ Rzeszów). Powoływał komórki w Tyczynie i Rzeszowie. Zdekonspirowany w II 1942 r. przeniósł się do Rzeszowa. W XI 1942 r. rozpoczął organizację „Ruchu” – specjalnej komórki dywersyjno-wywiadowczej i kontrwywiadowczej Inspektoratu AK Rzeszów. Uczestniczył w wielu akcjach bojowych, w 1943 r. awansował na kapitana. Zginął w Gołęczynie pod Dębicą na skutek zdrady.

 

b_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj12.jpg

 

Adam Lazarowicz (14 X 1902 - 1 III 1951), urodził się w Berezowicy Małej w rejonie tarnopolskim. W 1919 r. wstąpił do Wojska Polskiego i walczył w wojnie polsko - bolszewickiej, następnie kontynuował naukę w gimnazjum w Jaśle. Naukę przerwał w 1920 r. by wziąć udział w wojnie polsko - bolszewickiej. W 1921 r. zdał maturę. Studiował historię na UJ. W 1936 r. został mianowany porucznikiem. Od 1935 r. kierował szkołą w Gumniskach koło Rzeszowa. Wziął udział w kampanii wrześniowej. Powrócił do Gumnisk, a od XI 1939 r. rozpoczął działalność konspiracyjną. W latach 1940 - 1944 stał na czele Obwodu Dębica ZWZ-AK. Wziął udział w akcji "Burza". Po wojnie został rzeszowskim inspektorem organizacji NIE. Kierował Okręgiem Rzeszowskim, a następnie Okręgiem Wrocławskim WiN. 5 XII 1947 został aresztowany w Żninie i poddany brutalnemu śledztwu. W 1950 r. skazany na karę śmierci, którą wykonano w Warszawie w 1951 r.

 

b_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj14.jpg

 

Jan Maria Romański (16 VIII 1894 - 10 VIII 1938), urodził się w Kolbuszowej. W 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich, został ranny w bitwie pod Łowczówkiem, następnie od jesieni walczył w składzie 1 Pułku Ułanów. W 1917 r. został przeniesiony do 2 Pułku Ułanów a po jego rozwiązaniu organizował POW w powiecie ropczyckim. Swoje życie związał z wojskiem. W 1937 r. został mianowany podpułkownikiem i przeniesiony w stan spoczynku. Zmarł w Dębicy.

Adolf Lachowicz (4 VI 1890 - 31 VIII 1920), urodził się w Mińsku. Walczył w armii rosyjskiej, od I 1919 r. w Wojsku Polskim. Wziął udział w wojnie polsko - bolszewickiej , odznaczył się w bitwie pod Komarowem. Zginął w bitwie w Wolicy Śniatyckiej rejonie Zamościa. 

Józef Dunin Borkowski (19 II 1879 - 3 VII 1920), urodził się we Florencji, gimnazjum ukończył w Piotrkowie. Studiował na Uniwersytecie w Zurychu, później na Uniwersytecie w Berlinie. Przerwał studia w 1900 r., po czym rozpoczął je w Technische Hochschule w Dreźnie, uczył się także we Fryburgu i Paryżu. W 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich. Po kryzysie przysięgowym w 1917 r. służył w Polskim Korpusie Posiłkowym. Został mianowany dowódcą 2 pułku ułanów Legionów Polskich. W czasie bitwy pod Rarańczą dostał się do niewoli austriackiej. Z końcem X 1918 r. został przyjęty do Wojska Polskiego wkrótce mianowany rotmistrzem. Organizował 9 pułk ułanów w Dębicy. Na czele pułku walczył z Ukraińcami i Rosjanami. Zginął podczas obrony mostu koło wsi Zozulińce. 

Waleria Szalay – Groele (12 III 1873 - 4 III 1957), urodziła w Czartowcu koło Hrubieszowa. Ukończyła studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu we Lwowie; studiowała również w konserwatorium muzycznym. Dzięki pomocy Marii Konopnickiej, otrzymała pierwszą posadę nauczycielki w Lutoryżu. Po roku, przeniosła się do Przecławia, gdzie pracowała do 1916 r. Z końcem I wś wyjechała wraz z mężem na stałe do Poznania, gdzie od 1919 pracowała jako nauczycielka. Tam też powstało libretto do opery Feliksa Nowowiejskiego "Legenda Bałtyku", a także liczne powieści. Napisała ponad trzydzieści książeczek, powieści dla dzieci i drobniejszych utworów o treści historycznej. W 1939 r. została wysiedlona przez Niemców z Poznania i przyjechała do Mielca. W tym czasie była kolporterką konspiracyjnej gazetki "Odwet". Po aresztowaniu męża (który został zamordowany w KL Buchenwald 5 I 1944) ukrywała się na plebanii w Rzędzianowicach. Po wojnie została zwolniona ze szkoły z powodów politycznych. 

 

b_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj22.jpg

 

Jerzy Żuławski (14 VII 1874 - 9 VIII 1915), urodził się w Lipowcu. Lata dzieciństwa późniejszy pisarz spędził w rodzinnym majątku w Młynnem koło Limanowej. Uczęszczał do gimnazjum w Bochni, następnie do szkoły realnej w Krakowie. Od 1892 r. studiował na politechnice w Zurychu, w latach 1895 - 1898 na Wydziale Filozoficznym uniwersytetu w Bernie. Po powrocie do Polski uczył w Jaśle i Krakowie. Od 1902 roku poświęcił się wyłącznie pracy literackiej. Żuławski związany był ze środowiskiem krakowskiej bohemy artystycznej, wiele podróżował i rozwijał pasję narciarza, alpinisty i taternika. Z chwilą wybuchu I wś włączył się w pracę niepodległościową. 30 IV 1915 r. mianowany podporucznikiem Legionów. Zmarł na tyfus brzuszny w szpitalu wojskowym w Dębicy. Jego najsłynniejszym dziełem literackim jest "Trylogia księżycowa". 

 

b_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj23.jpg

 

Władysław Strumski (23 VI 1922 - 1 X 1990), urodził się w Przybyszówce, dzisiejszej części Rzeszowa. W 1940 r. został zaprzysiężony w AK. W 1943 r. przybył do Dębicy. Brał udział w wielu akcjach bojowych. Po wojnie związał się z WiN. Został mianowany zastępcą szefa propagandy oraz szefem kolportażu w okręgu rzeszowskim. Dwukrotnie aresztowany przez UB, poddany brutalnemu śledztwu został skazany na karę więzienia, z którego wyszedł dopiero po 7 latach, w 1955 r. Wydał 18 powieści historycznych i opublikował około 300 artykułów prasowych

 

b_150_100_16777215_00_images_podkarpackie4_debica_cmentarz_woj24.jpg

 

Źródła:

  • https://mpn.rzeszow.uw.gov.pl/?resting_place=debica-cmentarz-wojskowy
  • https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/armia-krajowa/117159,Legendarny-oficer-dywersji-AK-Rzeszow-Kapitan-Jozef-Lutak-Dyzma-19091944.html
  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Lazarowicz
  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Roma%C5%84ski
  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Adolf_Lachowicz
  • https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Dunin-Borkowski_(wojskowy)
  • https://www.facebook.com/historiatuszymyiokolic/posts/-edward-groele-nauczyciel-patriota-cz%C5%82owiek-z-misj%C4%85-urodzi%C5%82-si%C4%99-2-listopada-1885/678638078446949/
  • https://spprzeclaw.edupage.org/about/
  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_%C5%BBu%C5%82awski
  • https://www.mbpdebica.eu/ogolne/wladyslaw-strumski-patron-roku-2022-10580