Łużna - cmentarz z I wojny światowej nr 123

Szczegóły: Utworzono: sobota, 24, maj 2014 18:53; Poprawiono: poniedziałek, 08, lipiec 2024 14:17; Opublikowano: sobota, 24, maj 2014 18:53; Odsłony: 3660

Łużna - cmentarz z I wojny światowej nr 123

Położenie: Łużna, gmina Łużna, powiat gorlicki, województwo małopolskie.
Cmentarz znajduje się na wzgórzu Pustki.

Projektant: Jan Szczepkowski, Dušan Jurkovič

Największy cmentarz z okresu I wojny światowej w Galicji Zachodniej. Założony na miejscu ciężkich walk 2 V 1915 r. Zajmuje część wzgórza Pustki (446 m n.p.m.) i zaprojektowany został przez Jana Szczepkowskiego. Kształtem przypomina nieregularny trapez. Żołnierze pochowani są według przynależności narodowej i pułkowej. Przy każdej grupie grobów znajduje się pomnik. Nad cmentarzem górowała drewniana gontyna zaprojektowana przez Jurkoviča, która spłonęła w 1985 r. Pochowano tu 909 żołnierzy armii austro-węgierskiej (głównie Polaków), 65 niemieckiej, 212 (227) rosyjskiej oraz nieustalonej przynależności państwowej.

Wzgórze Pustki na którym dziś znajdują się cmentarze nr 122 i 123 dominuje nad całą okolicą. Jak podaje Juliusz Bator, dowództwo austriackie powierzyło zdobycie tej rosyjskiej pozycji swoim żołnierzom ze względów prestiżowych. Wzgórze miał zdobyć VI Korpus, a dokładnie złożona z Polaków 12 dywizja piechoty. W tym celu jej dowódca generał Paul Kestranek wydzielił specjalną brygadę uderzeniową, dowodzoną przez gen. Rudolfa von Metza. Tworzyły ją wadowicki 56 pułk piechoty, dowodzony przez płk. Mollinarego 1,5 batalionu (1. I połowa 4.) wydzielonego z cieszyńskiego 100 pułku piechoty, prowadzone przez ppłk. Pitla. Grupę te miały wspierać na jej prawym skrzydle: 3 batalion 100 cieszyńskiego pułku piechoty oraz batalion z 20 nowosądeckiego pułku piechoty dowodzonego przez mjr. Walthera. Na całej linii frontu 2 V 1915 r. o 6 rano rozpoczęło się 4 godzinne przygotowanie artyleryjskie. Generał Arz von Straussenberg porównywał ostrzeliwane Pustki do czynnego wulkanu. płk. Franciszek Latinik (dowodzący 100 pułkiem cieszyńskim) pisał:

pociski przerzynają powietrze z sykiem i szumem, skowytem i gwizdem, a wbiwszy się w pozycje przeciwnika, z piekielnym hukiem cisną w górę na kilka metrów ziemię, kamienie, belki, deski, karabiny i ciała ludzkie. Chmury gryzącego dymu zalegają coraz większą przestrzeń.

Po ustaniu ogniowej nawały oddziały austro – węgierskie w 5 minut opanowały dwa pierwsze okopy, znajdujące się u podnóża zalesionego wzgórza. Niestety w głębi lasu pozostały nietknięte rowy strzeleckie z liczną załogą i dobrze zamaskowanymi stanowiskami karabinów maszynowych. Atakujący ponieśli wtedy znaczne straty, jednak opanowanie najsilniejszej pozycji wroga, umacnianej systematycznie przez 3 miesiące zabrało austro – węgierskim żołnierzom zaledwie 50 minut. O godz. 11.00 na szczycie wzgórza zatknięto sztandar monarchii habsburskiej. Dowództwo korpusu nie zorientowane początkowo w sytuacji, widząc odpływające w dolinę kolumny żołnierzy sądziło, że atak się nie udał. Dopiero potem okazało się, iż są to jeńcy rosyjscy. Tak wtedy pisał 12. Krakowskiej dyw. Piechoty, gen. Kestranek:

Jeńców wzięto zaledwie 1700 oraz 4 karabiny maszynowe, gdyż wszystko prawie legło w okopach zabite. Nieprzyjaciel stojący przed 12 dywizją, całkiem zniszczony. Okopy to kupa gruzów, kryjąca tysiące trupów

Po zajęciu wzgórza i uporządkowaniu oddziałów pułki, wsparte artylerią sprowadzoną tymczasem na wzgórze Pustki, kontynuowały atak w kierunku wschodnim, wspomagając w ten sposób pozostających w tyle sąsiadów: z prawej strony niemiecką 81 rezerwową dywizję piechoty, z lewej węgierską 39 dywizję piechoty. Wieczorem 12 dywizja piechoty dotarła do Moszczenicy.

Cmentarz został wpisany na listę zabytków w 1988 r. W VI 2014 rozpoczął się remont obiektu. W X 2014 r. zakończono odbudowę gontyny według oryginalnych planów architekta. Obecnie cmentarz został pozbawiony drzew rosnących na terenie obiektu, co czyni go widzialnym z drogi biegnącej u podnóża góry. W II 2016 r. Komisja Europejska dodała cmentarz do obiektów historycznych na liście znaków dziedzictwa europejskiego.

Źródła: